Waarom ik mijn puber onvoldoendes laat halen. En de 4 voorwaarden.

Hoe wil ik dat we dit jaar met zijn schoolwerk en onze communicatie daarover omgaan? En wat zou hij eigenlijk willen?

Wil ik weer die ouder zijn die het hem met regelmaat ziet uitstellen en hem vervolgens gaat herinneren z’n huiswerk te doen, aandringen z’n woordjes te herhalen, checken of hij SO’s of opdrachten heeft en of hij ze goed heeft voorbereid? Wat hij vervolgens kan opvolgen, of negeren, of op mopperen. Of zal ik me er dit jaar gewoon niet meer mee bemoeien? Hem ook bij herhaaldelijk matige resultaten toch de ruimte geven om het op zijn eigen manier aan te pakken. En daarvan te leren. (Voor mij een pittige oefening in loslaten.)

Leren leren

Milans eerste jaar op de middelbare school begon heel soepel en met goede cijfers. Maar aan het eind van het jaar moest hij echt even een eindsprint maken. Het was een lastig jaar, want hij begon met de middelbare school tijdens het Coronajaar. Wat betekende dat hij zijn klasgenoten en mentor weinig zag. En het ‘leren leren’ grotendeels zelf uit moest vogelen. Nogal een overgang als het leren op de basisschool vanzelf ging, maar nu ineens flinke inzet vergt. Met regelmaat dacht hij de stof prima te kennen. De cijfers vertelden een ander verhaal.

Voor mij was die laatste periode een behoorlijke uitputtingsslag. Had ik het de periode daarvoor hem bewust de ruimte gegeven om zelf te ontdekken wat zijn benodigde hoeveelheid tijd, moeite en leerstrategie was – dus inclusief ruimte om te falen, onvoldoendes te halen en daarvan te leren – maar ik wilde voorkomen dat hij in zijn eerste jaar zou blijven zitten. Dus ik stak flink veel tijd in overhoren, hem aan z’n huiswerk te zetten, te lang uitgestelde opdrachten toch net op tijd tot een redelijk einde te brengen. Hij moest natuurlijk het werk doen, maar hem zo ver krijgen kostte veel inspanning van mijn kant.

Het tweede jaar had hij het leren al wat meer in de vingers, maar het kwam met grote regelmaat voor dat hij op de bank hing te luieren (“ik ben zo moe”) of stiekem op z’n telefoon als ik even niet oplette en ik herhaaldelijk zei “ga even je huiswerk maken”. “Is goed” was het antwoord, maar niet het resultaat.

Dit jaar doen we het anders

Ik heb helemaal geen zin in weer zo’n jaar van hem in de gaten houden en achter z’n broek aan zitten. Het koste mij bergen tijd en energie, die ik maar wat graag in andere dingen steek. Bovendien vind ik het belangrijk dat hij zelf de verantwoordelijkheid voelt, in plaats van te weten dat als hij vergeetachtig of nonchalant is, ik hem wel herinner of uit de brand help.

Ik weet dat pubers in een fase zitten waarin de ontwikkeling van hun brein zorgt dat ze een aantal jaren lang niet goed zijn in plannen. Dat ze de (langeretermijn) gevolgen of beloning van hun inzet nog niet voelen, waardoor die niet werken als motivator om aan de slag gaan (dat begint pas tegen het einde van de puberteit te werken). En dat hun brein bijzonder gevoelig is voor directe beloningen, zoals gamen, appen, YouTube filmpjes kijken en dergelijke. Dus kort gezegd: dat hij regelmatig weinig intrinsieke motivatie voelt voor leren en des te meer voor de leuke dingen – de afleiding – daar omheen.

Maar ook in deze fase is het belangrijk om hem de ruimte te geven steeds zelfstandiger te worden, uit te proberen, daarmee plezier en successen te ervaren én te mogen falen. Tot en met de (niet geheel irreële) kans van blijven zitten…

Wie voelt de verantwoordelijkheid?

Dus zeg ik hem die middag niet “Milan, ga je nu even je huiswerk doen? Want we gaan al vrij snel eten en daarna krijgen we zoals je weet opa op bezoek.” Ik vraag hem: “Wat voor ondersteuning zou je dit schooljaar van mij willen? Wil je dat ik je eraan herinner met je huiswerk aan de slag te gaan, of wil je dat uit jezelf doen? Wil je dat ik je vraag of er SO’s aan komen en je helpen het leren daarvoor in te plannen? (Er waren afgelopen jaar nogal wat last-minute stressmomenten omdat hij vergeten was dat er een schriftelijke overhoring zou komen – en de stof in één middag leren is niet zijn sterkste kant.) Wil je hulp met het plannen voor het vooruit leren voor je proefwerkweek, of bij het maken van grotere opdrachten? Wat zou jij willen?”

Enigszins verrast kijkt hij me aan, denkt rustig na en geeft zijn antwoord: “Je hoeft me niet te herinneren aan huiswerk op SO’s. Ik vind het wel fijn als je me helpt met het plannen van mijn proefwerkperiode en lastige opdrachten.”

Mijn 4 voorwaarden voor meer vrijheid van mijn puber

“Dat is goed” zeg ik hem. “Maar ik heb wel vier belangrijke regels:

1. ’s Middags als je thuis komt, check je even je huiswerk op Magister en daarna lever je je telefoon in, zodat die je niet kan afleiden en je veel gefocuster leert. Na het avondeten mag je beeldschermen (wat je dan kan doen zonder het irritante gevoel dat je nog huiswerk te doen hebt). Wat je in de tijd tot het avondeten doet is jouw keuze, maar het mag geen beeldschermen zijn.

2. Als je een onvoldoende haalt, wil ik die met je evalueren: waardoor dat kwam, wat je een volgende keer anders zou kunnen doen, zodat je daar van leert.

3. Als er huiswerkopdrachten zijn waar je tegenop ziet, vertel me dat dan zodra je de opdracht krijgt, zodat ik je – op tijd – kan helpen bij een plan maken hoe je die opdracht in kleine stappen kunt aanpakken. Ik heb geen zin in last-minute stress voor mij door uitstelgedrag van jouw kant.

4. Ik wil dat je uiterlijk een maand voor je toetsweken bij me komt als je mijn hulpt wilt bij het maken van de proefwerkplanning. Als je denkt dat je vergeet om mij op tijd te vragen; zet dan een reminder in je telefoon ofzo.”

Hij laat het even bezinken. Kijkt me vervolgens aan met een grote glimlach. “Okay, goed plan.”

Ik merk dat deze afspraak mij ook lucht geeft. Deels omdat het ons weg houdt van het gevoel dat ik hem voortdurend in de gaten moet houden en een strenge-zeur-ouder te moeten zijn. Maar ook omdat het hem helpt groeien in verantwoordelijkheid dragen – inclusief de ruimte om fouten te mogen maken – zonder dat ik hem daarin aan zijn lot over laat.

Oefening in zelfbeheersing

Hiervoor zal ik mijn zelfbeheersing behoorlijk moeten trainen: de controledrang van het moment uitstellen (huiswerk op tijd te laten doen, overhoren en zo hopelijk goede cijfers te laten halen) en het lange termijn perspectief pakken (zodat hij zelf de verantwoordelijkheid gaat voelen, leren reflecteren en evalueren, zijn eigen uitstelgedrag herkennen en weten hoe daar mee om te gaan, om hulp vragen als hij dat nodig heeft). Dat zal ik lastig vinden, zeker op momenten als hij weinig aan zijn huiswerk lijkt te doen, of als hij met onvoldoendes thuis komt. Dan mijn mond houden en hem zijn gang laten gaan, is een mooie oefening voor mij. Wat dan helpt is het besef: naast dat ik wil dat hij z’n talenten benut, zie ik het ook als een van mijn opvoeddoelen dat mijn kinderen de ruimte voelen hun eigen routes te vinden.