Toestemming vragen of gewoon doen? - Hoe help je je kinderen assertief te worden?

Aan de ene kant vind ik het fijn dat ze me om toestemming vraagt: het zorgt ervoor dat ik het makkelijk vind om haar vrijheid te geven, want ik kan erop vertrouwen dat ze niet onverwacht echt gekke, irritante of onveilige dingen doet. Bovendien is ze door dit rekening houden met anderen fijn gezelschap. Dat geldt voor thuis, en ook voor buitenshuis: de juffen op de kinderopvang, BSO en nu op school hebben altijd gezegd dat ze van haar soort wel een klas vol willen.

Toch baart het me ook een beetje zorgen.

Want als ze haar plannen alleen maar uitvoert als ze van ánderen goedkeuring krijgt, zal ze heel wat van haar eigen ideeën niet uitvoeren. Zo lang het iets kleins is zoals het autoraam even open doen – om te proberen hoe de knopjes precies werken – vind ik dat niet heel erg. (Alhoewel ik het wel jammer vind als ze daarmee haar nieuwsgierigheid naar hoe dingen werken onderdrukt.)

Maar als ik nadenk over wat dat voor het grote geheel betekent, maak ik me wel zorgen: Laat ze dan niet teveel los wie zíj is, wat zíj wil?

De mens is een kuddedier

Ik snap het wel dat ze om goedkeuring vraagt. “Nee” horen is iets waar veel mensen moeite mee hebben. Ik heb in mijn leven vaak angst voor afkeuring van anderen gehad, en buiten de groep te vallen. Hetzelfde heb ik vele anderen horen zeggen. Door lief, makkelijk, meegaand, behulpzaam, hardwerkend en slim te zijn, hopen we gewaardeerd en geaccepteerd te worden. De mens is een kuddedier is, waarbij onderdeel van de groep zijn essentieel is voor het overleven. Heel begrijpelijk.

M’n best doen om erbij te horen bracht me zeker wat. Maar ik had nog niet door dat het me ook wat kostte.

Het bij-effect van braafheid

Want als ik plannen had, waar anderen om wat voor reden dan ook iets op tegen hadden (of waarvan ik bang was dat anderen er iets op tegen zouden kúnnen hebben), voerde ik ze niet uit. Ook niet als het prima plannen waren, waar niemand last van had, en ikzelf veel plezier uit zou halen. Ik gaf dus eigen plezier, richting, en ontwikkeling van mijn talenten op, uit angst voor de negatieve reacties van anderen.

Een voorbeeld: na de middelbare school wilde ik een jaar gaan reizen. Omdat ik weinig reiservaring had en het nogal spannend vond, had ik bedacht een jaar te gaan werken aan boord van een cruiseschip. Ik had vanuit mijn bijbaantjes al de nodige horeca-ervaring, dus dan kon ik het nieuwe van het reizen combineren met iets waar ik me al in thuis voelde.

De ander teleurstellen (of jezelf?)

Maar mijn vriendje zou in september in Delft gaan studeren, de stad waar ik een jaar later ook wilde beginnen aan een studie. Hij maakte duidelijk dat hij het niet leuk vond om me een jaar te moeten missen, en het erg jammer zou vinden als ik niet tegelijk met hem naar Delft zou gaan.

Het idee zijn teleurstelling te veroorzaken, zorgde ervoor dat ik er toch maar voor koos m’n reisplannen te negeren en te gaan studeren. Ik bedacht er zelfs allemaal overtuigende argumenten bij:

• m’n ouders zouden het vast ook heel fijn vinden als ik ‘nuttig’ zou studeren in plaats van ‘zinloos’ te gaan reizen

• het is makkelijker om samen te wennen aan een nieuwe stad en studentenleven

• een vriendin zou dan dezelfde studie starten als ik, wel zo gezellig en fijn

• zo’n reis had ik niet nodig, vond ik veel te spannend en kon best later alsnog

Ik had niet door, dat ik door zíjn teleurstelling te voorkomen, ik mezelf teleurstelde…

Sub-assertiviteit, agressief of assertief

Uiteraard besef ik me dat het andere uiterste – alleen maar je eigen plan volgen en je niets aantrekken van de wensen en mening van anderen – ook niet wenselijk is. Want de kans is groot dat je je verbondenheid met de mensen om je heen op het spel zet. Kinderen of volwassenen die vooral hun eigen zin doen, gaan we irritant vinden, negeren, daar blijven we uit de buurt. Dat is ook niet wat ik mijn kinderen toewens.

Wat ik ze toewens, is dat ze het midden tussen die twee uitersten vinden:

• Niet sub-assertief (=te veel rekening houden met het belang van een ander en je eigen belang verwaarlozen)

• Niet agressief (= vooral je eigen belang zien en de belangen van de ander niet zien of negeren)

• Maar assertief (= opkomen voor je eigen belangen op een manier die bij de situatie past en die zowel respectvol is naar jezelf als naar de ander. En op een directe, eerlijke en gepaste manier zeggen wat daarbij je gedachten, gevoelens en meningen zijn).

Angst voor “Nee”

Als je assertief bent, weet wat je wilt, en dat wilt afstemmen met anderen, loop je natuurlijk wel het risico dat je als antwoord “Nee” op je vraag krijgt. Daar is menigeen bang voor. Ik ook. Tot ik de interessante en grappige TED Talk van Jia Jiang ‘What I learned from 100 days of rejection’ zag. Die heeft mij geholpen moediger te worden. Omdat ik dat zo waardevol vond, schreef ik er de blog ‘Nooit meer bang voor nee’ over voor 365 Dagen Succesvol. Nu is Elissa ook oud genoeg om haar daarover te vertellen.

Mooie middenweg

Terwijl we in de auto zitten bedenk ik me al het bovenstaande. En ik vertel Elissa en Milan waarom ik het fijn vind dat Elissa om mijn goedkeuring vraagt, maar dat er aan dat goedkeuring vragen ook nadelen kunnen zitten: Dat het hen ook kan tegenhouden hun eigen pad te volgen, hun eigen lessen te leren, te worden wie zíj zijn (versus wie anderen willen dat ze zijn).

Milan zegt: “mooi onderwerp voor een blog, mam!” En Elissa trekt haar eigen plan door gewoon een beetje met het raam te spelen. Ze doet het een aantal keer open en dicht. Als een van ons vraagt of ze ermee kan stoppen vanwege de kou, doet ze dat (na het raam nog één keer open en dicht te doen). Zo heeft ze haar eigen wens gerespecteerd én die van ons. Mooie middenweg denk ik.

En ik neem me voor me binnenkort te verdiepen in hoe ik hen kan helpen hun assertiviteit (en ondertussen ook die van mezelf) verder te ontwikkelen. Wordt vervolgd!