Over astronauten en ouders - En wel opgeleid worden voor een ruimtereis maar niet voor ouderschap

Ik was direct geïntrigeerd toen die vriend de boekentip gaf en ik heb het boek meteen besteld.

Wat doen we dan allemaal ‘verkeerd’ volgens die wetenschappelijke onderzoeken?

Terwijl ik het eerste hoofdstuk lees, denk ik met een grote glimlach op mijn gezicht ineens terug aan een verrassend rake observatie van de toenmalig 6-jarige Milan die ouders met astronauten vergeleek (en dat vooral over het verschil ertussen; daarover verderop in deze blog meer).

10 Opvoedvragen waar we allemaal mee worstelen

‘Ouders Opgelet’ gaat in op 10 opvoedvragen waar we als ouders nogal eens mee worstelen. En waar we – al opvoedend via ‘trial and error’ – langzamerhand het antwoord op proberen te vinden. Maar volgens dit boek dus nogal eens het verkeerde antwoord. Het gaat om interessante vragen als:

• Waarom hebben complimenten vaak een averechtse werking?

• Hoe kun je het beste omgaan met rebelse tieners?

• Waarom liegen kinderen?

• Wat moet je doen als broers en zussen voortdurend ruzie maken?

En inderdaad, ik vind de inzichten uit dit boek erg boeiend. En zo waardevol, dat ik dat ik ze via een aantal blogs wil delen met andere ouders.

De ‘Nurtureshock’

Zo lang je geen kinderen hebt, is het makkelijk om als ‘beste stuurlui aan wal’ commentaar te hebben op ouders die je ziet struggelen met het lastige gedrag van hun kinderen. Of als je hen overmatig ziet verwennen. Of negeren. Of… Dan denk je: “Later, als ik zelf kinderen heb, ga ik dat heel anders doen.”

En dan is het zo ver. Je had verwacht dat je moeder- of vaderinstinct geactiveerd zou worden zodra je eigen kind geboren is, waardoor je ineens wéét wat de juiste aanpak is. Maar dan beland je keer op keer in situaties waarin je merkt dat je helemaal niet weet wat nu wijsheid is. Bijvoorbeeld als je kinderen voor de zoveelste keer niet naar je luisteren en oost-Indisch doof hun eigen gang gaan. Of als ze ruzie maken en – als je even niet kijkt – elkaar stiekem knijpen. Of als ze ergens over liegen, maar dat blijven ontkennen. Of als ze – alweer – uit bed komen terwijl het al ver na bedtijd is en je behoefte hebt aan even een momentje voor jezelf.

‘Nurtureshock’ wordt dat ook wel genoemd: het besef dat die intuïtieve, collectieve wijsheid er helemaal niet ‘ineens is’, tegelijk met de start van het ouderschap.

Het verschil tussen astronauten en ouders

Jaren geleden, toen Milan een jaar of 6 was, hadden we een boeiend gesprekje over zijn verbazing over mijn geklungel met het opvoeden die dag. Ik was eerder die dag onterecht boos op hem geworden.

Ik heb Milan en Elissa van jongs af aan gezegd dat knoeien mag, maar je moet het wel opruimen. Fouten maken mag, maar het is wel belangrijk om het op te lossen én ervan te leren. En (onterecht) boos worden gebeurt soms ook, maar dan is het wel belangrijk dat dat je “sorry” als je iemand daarmee verdriet hebt gedaan. En aangezien kinderen het meeste leren van wat je ze voor leeft, is het nu mijn beurt om “sorry” te zeggen.

Dus bij het naar bed brengen bied ik hem mijn excuses aan voor mijn onterechte boze uitval naar hem. “Ook ouders maken foutjes en weten soms even niet goed wat ze met een situatie aan moeten. Nu werd ik boos op jou, terwijl je niets verkeerd had gedaan. Dus daarom: sorry.” Ik kreeg een dikke knuffel van hem.

En een momentje later een verbaasde blik. “Maar mama, als je moeder of vader bent, dan hoor je toch te weten wat je moet doen?” Ik kijk hem niet begrijpend aan. “Als iemand astronaut wil worden, moet hij naar een astronautenschool om te leren hoe hij dat moet doen. Als je vader of moeder wilt worden, leer je dat toch op een vader- of moederschool?”

De Vader- en moederVakschool

Wat een fantastische observatie! Ik begin te grinniken. “Daar heb je een goed punt, Milan! Helaas gaat dat anders. Ouders gaan niet naar een school om te leren hoe ze moeten opvoeden. Ze worden gewoon ouders en al doende leren ze het steeds een beetje meer. Jij weet inmiddels: bij leren hoort foutjes maken. Ook ouders maken wel eens foutjes. Ook ik. Dan zeg ik sorry, en probeer ik er van te leren. Zo word ik een steeds betere ouder.” Hij grinnikt mee. Die ouders… Net zulke beginners als kinderen…

Leren opvoeden

We beginnen natuurlijk niet helemaal bij nul.

We zijn zelf opgevoed. We vinden wat van hoe onze ouders onze opvoeding aanpakten: van sommige dingen hebben we ervaren dat we fijn, succesvol of nuttig vinden. Die proberen we bewust te herhalen in de opvoeding van onze eigen kinderen. Van andere aspecten juist niet en besluiten we het zelf echt anders te gaan doen.

We zien mensen in onze omgeving opvoeden, zien het effect op hun kinderen, en laten ons daar nog een klein beetje door inspireren.

Daarnaast is er veel onbewust gewoon zo gelopen zoals het liep. En zullen wij veel onbewust doen.

Maar hoe bekwaam en effectief onze aanpak is? Als we eerlijk zijn: hebben we vaak geen idee. Ik heb inmiddels genoeg ouders gehoord die later concludeerden dat hun goedbedoelde aanpak tot hun verdriet niet goed uitpakte. Bijvoorbeeld omdat hun kind onzeker werd, in plaats van vol zelfvertrouwen zoals hadden bedoeld. Afwachtend in plaats van aanpakkend. Angstig in plaats van moedig. In een slachtofferrol kropen in plaats van hun eigen rol erkennen.

Van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam

De varieteit in opvattingen over wat de beste manier van opvoeden is groot. Ik vind het zelf interessant om beetje bij beetje van ‘onbewust onbekwaam – via bewust onbekwaam – bewust bekwaam – naar onbewust bekwaam’ te komen. (Misschien ken je dat Model van Maslow wel: over het je eigen maken van nieuwe kennis, vaardigheden of competenties via deze 4 fasen).

Dat doe ik door bij dingen in mezelf waar ik mee worstel én de dingen die juist goed gaan, terug te denken aan wat in mijn opvoeding hier op welke manier aan heeft bijgedragen. En door bij (oa mijn eigen) kinderen observeren wat de effecten zijn van verschillende manieren van opvoeden.

Maar bepalen wat dan de beste manier is, is verrekte lastig. Daarom lees ik graag boeken over opvoeden, zoals dit boek dat aan de hand van wetenschappelijke inzichten een aantal – weliswaar algemeen geldende, maar blijkbaar niet effectieve – opvoedovertuigingen aan de kaak stelt.

Ook vraag ik met regelmaat aan ouders in mijn omgeving:

• Als je terugkijkt naar hoe jij bent opgevoed: welke effecten heeft dat op jou gehad?
  -> Welke aspecten van jouw opvoeding vindt je waardevol en pas je toe op je eigen kinderen?
  -> Welke aanpak wil je juist niet herhalen, en waarom niet?
  

• Je hebt inmiddels de nodige hobbels en tegenslagen gehad in je leven (bijvoorbeeld faalangst, niet afmaken van studie(s), onzekerheid bij solliciteren/banen, burn-out, scheiding, mid-life crisis, eetproblemen, enz).
  -> Welke kennis/tools miste je toen, waardoor je er niet goed mee om wist te gaan?
  -> Welke kennis en inzichten die je hieruit hebt opgedaan, wil je je kinderen meegeven, zodat zij zelfverzekerder en veerkrachtiger in hun leven kunnen staan?
  

De negatieve effecten van complimenten

Ik heb inmiddels hoofdstuk 1 van ‘Ouders opgelet’ uit: over de – onverwachte en ongewenste – effecten van het complimenteren van je kinderen.

De eerste gedachte die vast bij veel mensen bovenkomt is in de trant van “Hoezo heeft complimenten geven negatieve effecten? Het is toch juist goed voor hun zelfvertrouwen? En het draagt er toch aan bij dat ze gemotiveerder en succesvoller worden in hun leven?”

Niet dus…

Binnenkort meer over waarom complimenten vaak een averechtse werking hebben. En welke complimenten dan wél werken om je kinderen meer zelfvertrouwen te geven.

• -> Welke levenslessen heb jij opgedaan uit de struggles die jij in je leven tegenkwam? Geef jij die inzichten mee aan jouw kinderen? En hoe doe je dat? Ik ben heel benieuwd en vind het erg fijn als je het met mij en andere ouders deelt in de comments.