Een vroege ochtend vol inzichten

Tijdens een retraite begon de eerste hele dag met een fietstocht om zes uur ’s ochtends. De hoofdzuster van het klooster reed voorop en gaf ons de opdracht om het eerste halfuur in stilte te fietsen. Het werd een soort ochtendmeditatie: aanwezig zijn in het moment, zonder woorden, zonder afleiding. Alleen jij, je ademhaling, het geruis van de banden op het asfalt en de ontwakende wereld om je heen.

Na een halfuur maakten we een stop. De hoofdzuster vroeg wat we hadden opgemerkt, wat er in ons omging. Terwijl anderen hun ervaringen deelden, voelde ik een intense ontroering. Ik had vlak achter haar gefietst en ineens werd ik geraakt door haar energie. Er was iets zo vertrouwds aan haar uitstraling — iets dat me terugbracht naar mijn oma Jo.

Terug naar oma Jo

Mijn oma Jo is al meer dan twintig jaar geleden overleden. Ze is niet iemand aan wie ik vaak denk. Maar daar, op dat vroege ochtenduur, voelde ik haar aanwezigheid. De hoofdzuster had net als zij een mollig lichaam dat vriendelijkheid en zachtheid uitstraalde. Maar nog veel meer raakte haar energie me. Bij haar voelde ik me, net als bij mijn oma vroeger, gezien. Niet beoordeeld. Welkom. Geliefd.

"Je voelde je bij haar gezien, maar niet veroordeeld. Dat niet-oordelende vond ik bij mijn oma altijd zo'n cadeau."

Die onvoorwaardelijkheid, dat gevoel dat je helemaal mag zijn wie je bent, zonder iets te hoeven bewijzen of presteren — dat is wat mij diep raakte. En wat me ontroerde. In het dagelijks leven had ik vaak het gevoel dat je erbij horen moet verdienen. Dat je moet voldoen aan voorwaarden, aan verwachtingen, aan gedragscodes. Maar hier voelde ik hoe het ook anders kan. Hoe helend het is om ontvangen te worden zónder oordeel.

Later bleek dat dit precies de missie is van de hoofdzuster. Mensen zo welkom laten voelen, dat ze zich gezien en gedragen weten. En ze daarna gesterkt de wereld weer in kunnen. Maar het bijzondere was: ik had het al gevoeld, nog voordat ze het uitsprak. En toen ik dit deelde met de groep, zei ze: "Dit is jouw meditatie voor vandaag." Een zin die voelde als een cadeau. En als een opdracht.

De prijs van aanpassen

Mijn hele leven had ik het idee dat erbij horen betekende dat je aanvoelt wat de ongeschreven regels zijn, en je daar keurig aan houdt. Niet te lastig, niet te uitgesproken. Lief zijn, meegaand, sociaal wenselijk. Maar ondertussen verloor ik daarin mezelf. Ik paste me zo aan dat ik mezelf niet meer echt liet zien. En als je jezelf niet toont, hoe kunnen anderen je dan werkelijk kennen?

Verbinding — echte verbinding — vraagt iets heel anders. Het vraagt dat je durft te laten zien wie je bent. Met alles wat je bent. Ook de minder mooie kanten. Ook het ongemak, de onzekerheid, de pijn. Dat is spannend, want je stelt je kwetsbaar op. Maar het is ook de enige manier waarop diepe relaties kunnen ontstaan.

“Als je jezelf niet toont, hoe kunnen anderen je dan werkelijk kennen?”

Oordelen als muur

Wat mij daarin lang heeft tegengehouden, was mijn eigen innerlijke oordeel. Ik was extreem kritisch naar mezelf. Altijd op zoek naar wat er beter kon, anders moest. Niet uit perfectionisme, maar uit een soort noodzaak: als ik maar goed genoeg ben, hoor ik erbij. Maar die kritische blik maakte me niet veiliger. Integendeel. Het maakte me onbedoeld afstandelijk. Gesloten. Moe. Ik had het niet zo door, ik dacht dat kritische voor mezelf te kunnen houden, maar terugkijkend realiseer ik me dat de ander dat wel degelijk voelde.

Die houding van voortdurend op mijn hoede zijn, zorgde juist voor het tegenovergestelde van wat ik zo graag wilde: verbinding. Ik probeerde te passen, maar creëerde afstand. Ik wilde erbij horen, maar voelde me buitenstaander. En misschien was ik dat ook wel. Omdat ik mezelf niet liet zien.

De kracht van echte vragen

Een prachtige spiegel kreeg ik toen ik mijn vriend Pim leerde kennen. Hij stelde mensen vragen die ik nooit durfde te stellen. Vragen die sociaal gezien misschien ongemakkelijk zijn. Te direct. Te kwetsbaar. Maar het wonderlijke was: mensen gaven antwoord. Open. Kwetsbaar. Eerlijk.

Ik zag hoe zijn vragen iets openbraken. Hoe mensen zich gezien voelden. Hoe ze ontspanden. Hoe de verbinding groeide. Het raakte me. En het inspireerde me. Tegelijk voelde ik ook: dat durf ik nog niet. Want wat als ik iemand beledig? Of de verkeerde toon raak? Of... alleen overblijf?

Vertrouwen dat je er mag zijn

Wat ik bij hem zag, en bij de hoofdzuster voelde, was een fundamenteel vertrouwen. Een weten dat je er mag zijn. Precies zoals je bent. Zonder dat je je hoeft te verstoppen of aan te passen. En dat vertrouwen werkt aanstekelijk. Het nodigt de ander uit om ook te ontspannen, zich te tonen.

Sinds de retraite wil ik hiermee oefenen. Met niet-oordelen. Met echt luisteren. Met de vragen durven stellen waarvan mijn intuïtie zegt dat ze gesteld willen worden. Ook als het spannend is. Ook als ik daarmee iets doorbreek.

Verstilling en herkenning

Thuisgekomen na de retraite voelde ik me voldaan, maar ook overprikkeld. Al die indrukken, gesprekken, inzichten. Ik had geen behoefte aan stilte, maar ook niet aan prikkels. Ik zocht iets wat mijn energie spiegelde. Op Netflix vond ik Eat Pray Love — een autobiografische film over een jaar uit het leven van schrijfster Elizabeth Gilbert die ik al vaker had gezien, en die opnieuw resoneerde.

De scène waarin de Balinese wijze man Ketut Liyer tegen Liz zegt: "Don't look with your mind, look with your heart" raakte me opnieuw. Want ja, dat is precies wat ik wil leren. Wat ik te doen heb. Kijken met mijn hart. Naar anderen. Maar ook naar mezelf. En dat is soms nog lastiger.

"Don't look with your mind, look with your heart" – Ketut Liyer (in de film 'Eat Pray Love')

Oefening in mens-zijn

De keren dat het me lukt om echt met mijn hart te kijken, ontstaat er iets bijzonders. De ander ontspant. Ik zelf ook. Er komt ruimte. Warmte. Verbinding. Het is alsof alles weer klopt. Alsof we weer even herinnerd worden aan wie we zijn, onder alle lagen van verwachtingen, gedrag en strategieën.

Ik wil daarin groeien. Mezelf oefenen in het zijn met wat er is. In het loslaten van oordeel. In het durven vragen. En in het echt luisteren. Naar de ander. En naar mezelf.

Voorleven voor mijn kinderen

Deze houding wil ik ook aan mijn kinderen doorgeven, door het voor te leven. Al sinds ze klein zijn, probeer ik ze mee te geven dat ze prachtig zijn zoals ze zijn. Dat ze er helemaal mogen zijn met al hun eigenschappen. Dat zij erbij horen. Dat ze het waard zijn om liefde en vriendschap te krijgen. Aan hun zelfvertrouwen merk ik dat die boodschap is aangekomen — ze zijn er beter in dan ikzelf.

Ik wil hen ook voorleven om niet te oordelen, maar te kijken met hun hart. Maar als ik eerlijk ben: zij doen dat al. Alsof dat voor hen een natuurlijke manier van zijn is. Het is eerder mijn uitdaging om hun puurheid te beschermen, om niet met mijn oordelen die openheid onbedoeld te begrenzen. Wat zijn kinderen toch inspirerend — als je ervoor openstaat om het te zien.

Belangrijkste inzichten

1. Echte verbinding vraagt om authenticiteit. Niet aanpassen, maar jezelf laten zien.

2. Niet-oordelen begint bij jezelf. Mildheid naar jezelf opent de deur naar mildheid naar anderen.

3. Kwetsbaarheid is kracht. Juist door open te zijn, ontstaat diepe verbinding.

4. Durf vragen te stellen die er toe doen. Laat je leiden door je intuïtie.

5. Kijk met je hart. Laat je hoofd even rusten en stem af op wat je voelt.

6. Voorleven werkt krachtiger dan onderwijzen. Kinderen leren het meest van wat jij durft te zijn.

Voel jij ook dat je verlangt naar échte verbinding?

Begin met kleine stapjes. Start de dag met een moment van stilte. Oefen met mildheid. Stel die ene vraag. En kijk wat er gebeurt. Heb je behoefte aan inspiratie? Kijk dan bijvoorbeeld eens de TEDtalk van Celeste Headlee: 10 Ways to Have a Better Conversation, of lees het boek How 2 Talk 2 Kids (so they will listen & how 2 listen so kids will talk) voor praktische handvatten.