De grote misvatting van brutaal zijn – waarom je je kinderen wilt leren eerlijk te zijn en voor zichzelf op te komen

De scène in de badkamer

Elissa en ik zijn in de badkamer. Het is het einde van een drukke dag. Ze vertelt vrolijk over wat ze die dag heeft meegemaakt, terwijl ze met haar handen over haar blote armen wrijft. Niet omdat het koud is, maar omdat ze moe is.

Ik heb het warm genoeg en bied haar mijn vest aan – een wat apart model, maar heerlijk zacht. Ze weigert het, en haar “Nee, hoef ik niet” komt er onverwacht lomp uit. Ze schrikt er zelf van.

In een andere situatie zou ik daar misschien wat prikkelbaar of verontwaardigd op reageren. Zo’n vriendelijk aanbod afwijzen op zo’n toon? Maar deze keer niet. Ik herken het taaltje: die stoere, bijdehante manier van praten die pubers vaak met hun vrienden gebruiken, passend bij haar belevenissen en gesprekken met haar vriendinnen die dag. Niet brutaal bedoeld, maar als een vorm van humor, zelfexpressie – en deze keer misschien ook een beetje vermoeidheid.

Ik glimlach, want ik zie daarnaast iets belangrijks gebeuren. Ze oefent met loskomen van de gewoontes van thuis, om te ontdekken wie ze zelf is. En dat is precies wat pubers horen te doen.

De fase van loskomen

Pubers experimenteren met toon, stijl, houding en grenzen. Ze zoeken uit waar zij eindigen en de ander begint. In dat proces hoort een beetje bravoure – niet om te kwetsen, maar om te oefenen met autonomie, met hun eigen stem, hun eigen tempo, hun eigen waarheid.

Eerlijk gezegd vind ik dat mooi. Want hoe waardevol is het als je kind dat kan uitproberen in een omgeving waarin het zich gezien en geliefd voelt?

Dus in plaats van haar reactie als ‘brutaal’ te zien, besluit ik haar gedrag te zien voor wat het is: een groeibeweging richting eigenheid en volwassenheid.

De verwarring rond het woord ‘brutaal’

Elissa kijkt me met grote ogen aan.
“Oh sorry, dat was echt lomp! Dat was niet de bedoeling.”

Ik begin vrolijk te lachen. Eerst kijkt ze verbaasd, maar daarna lacht ze opgelucht mee.
Ik vertel haar dat ik het herken als haar vriendinnentaaltje en dat ik het niet persoonlijk neem.

Maar ik voeg eraan toe: “Het is handig om te bedenken dat niet iedereen die toon begrijpt. Sommige mensen zouden het brutaal vinden.”

Ze grijnst even en zegt: “Nee, dat zal ik zeker niet doen! Waarschijnlijk zouden die het inderdaad brutaal vinden.”

Dan valt er even een stilte. Ze mijmert. En ineens zegt ze:
“Ik snapte het vroeger nooit als mensen zeiden dat ik brutaal was. Want ik zei dan gewoon eerlijk wat ik dacht. Waarom mocht dat niet?”

Ze denkt nog even verder. “Sommige mensen vinden heel snel iets brutaal, anderen eigenlijk bijna nooit. Dat zegt ook wel iets, toch?”
Ja, dat zegt zeker iets.

Wat we ‘brutaal’ noemen, zegt vaak meer over onszelf

Veel volwassenen noemen iets brutaal als een kind zijn mening geeft, kritisch doorvraagt of zich niet zomaar neerlegt bij wat gezegd wordt. Maar vaak schuilt daar iets anders achter: een ongemak van de volwassene.

Een gebrek aan reflectie.
Een angst om controle te verliezen.
Of de overtuiging dat gezag behouden belangrijker is dan verbinding – of dan een geleidelijke ontwikkeling naar zelfstandigheid van je kind.

Ik geloof dat we kinderen tekortdoen als we eerlijkheid verwarren met brutaliteit. Want wat leren ze dan?

• Dat ze beter kunnen zwijgen.

• Dat hun mening niet telt, ook niet als ze een goed punt hebben.

• Dat ze alleen aardig gevonden worden als ze gehoorzamen.

• Dat ze het dan maar stiekem moeten doen.

Dat lijkt op het moment zelf soms het makkelijkste voor jou als volwassene. Maar ‘in the end’ is het dat niet: niet voor je kind, niet voor jullie band, en niet voor de volwassen versie van je kind. En dat is niet wat we willen, toch?

Ik ben geen voorstander van kinderen altijd hun zin geven. Soms is er weinig ruimte voor de input van het kind. Moet er iets gewoon gedaan worden, op de manier van de volwassene. En zelfs dan is het goed als het kind zich gehoord en serieus genomen voelt, en uitleg krijgt over waarom het nu even niet kan.

Het is zo belangrijk dat we de langetermijneffecten in het oog houden, in plaats van alleen de kortetermijnoplossing van gehoorzaamheid. Dat we ze laten merken dat hun input ertoe doet, van waarde is. Én ze leren dat er meer meespeelt – hoe belangen, emoties en context samen een beslissing vormen. Op een manier die past bij hun leeftijd en bij hun groeiende inzicht.

Wat er gebeurt als we kinderen wél leren voor zichzelf op te komen

Kinderen die weten dat hun mening ertoe doet, groeien op tot volwassenen die stevig in hun schoenen staan. Ze leren dat hun stem belangrijk is – én dat luisteren naar anderen minstens zo belangrijk is.

Dat is iets heel anders dan ‘brutaal zijn’.
Het is assertiviteit.
Zelfbewustzijn.
Zelfrespect.

En juist dát willen we onze kinderen meegeven.

“Brutaliteit lijkt op eerlijkheid, maar is iets anders: ze is bedoeld om te raken in plaats van te verbinden. Vaak komt het voort uit onmacht – uit niet gehoord of begrepen worden. De uitdaging is niet om eerlijkheid te dempen, maar om het een opbouwende richting te geven.”

Van brutaal naar bewust

Ik vertel Elissa dat ik graag haar eerlijke mening hoor – als dat respectvol gebeurt.
“Brutaal wordt het pas,” zeg ik, “als je over anderen heen dendert, ze bewust kwetst of hun gevoelens negeert. Dat is iets anders dan eerlijk zijn.”

En ik voeg eraan toe, dat ik het belangrijk vind dat ze dit begrijpt:
“Laat die mensen die het brutaal noemen maar. Je bent assertief, zelfverzekerd. Dat zijn hele mooie eigenschappen.
Mochten ze je brutaal noemen, reflecteer dan even: hebben ze een punt? Zo ja, pas dan iets aan, zeg sorry. Maar vaak zegt het meer over hen dan over jou.”

Oefenen met het verdragen van negatieve emoties van anderen

Ik vertel haar ook dat het goed is om zich te oefenen in het verdragen van andermans irritatie of onbegrip. Want sommige mensen zullen haar eerlijkheid niet fijn vinden. Ze zullen erdoor geraakt worden, zich aangevallen voelen, of haar toon niet begrijpen. En dat is oké.

“Oefen jezelf maar in hun irritatie verdragen,” zeg ik. “Laat het je niet beletten om jouw koers te volgen, of je mening uit te dragen.”

Ze knikt begrijpend. En ik zie het kwartje vallen.

Eerlijkheid zonder empathie wordt hard, creëert afstand en onveiligheid.
Eerlijkheid mét empathie is krachtig, verbindend, geeft veiligheid.
En precies die balans mogen we als ouders zelf ook blijven oefenen.

Wat het zegt over ons als ouders

Als we het lastig vinden dat ons kind ‘te direct’ of ‘te brutaal’ is, mogen we dat moment gebruiken als spiegel.

• Wat triggert ons precies?

• Is het angst voor verlies van controle?

• De overtuiging dat gehoorzaamheid gelijkstaat aan respect?

• Of raakt het iets van vroeger, waarin we zelf geleerd hebben onze stem in te slikken?

“De manier waarop we reageren op de eerlijkheid van ons kind, zegt vaak meer over onze eigen geschiedenis dan over hun gedrag.”

Door dat te onderzoeken, veranderen we niet alleen hoe we opvoeden, maar ook hoe we zelf in relaties staan.

Van macht naar verbinding

Echte opvoeding gaat niet over gehoorzaamheid, maar over voorbereiding op volwassenheid.
Daar hoort bij dat kinderen leren denken, voelen, grenzen stellen en luisteren.
Hun eigenheid ontdekken.
Empathisch leren zijn – naar anderen én naar zichzelf.

Wanneer we eerlijkheid aanmoedigen, helpen we hen om verantwoordelijkheid te dragen – niet omdat wij dat zeggen, maar omdat ze het begrijpen en voelen.

Dat vraagt iets van ons: dat we onze macht durven inruilen voor verbinding en vertrouwen.

Samenvattend

Wat deze situatie me leerde:

• “Brutaal” gedrag is vaak een uiting van eerlijkheid, groei of vermoeidheid.

• Kinderen hebben ruimte nodig om te oefenen met assertiviteit – om hun stem te gebruiken, ook als die nog wat onhandig klinkt.

• Ouders mogen onderzoeken waarom eerlijkheid soms weerstand oproept, en wat dat zegt over henzelf.

• Ik ben geen voorstander van kinderen altijd hun zin geven. Soms moet iets gewoon even op de manier van de volwassene. Maar ook dan is het belangrijk dat een kind zich gehoord en serieus genomen voelt, en uitleg krijgt over waarom iets (nog) niet kan.

• Op die manier leren kinderen dat hun inbreng ertoe doet, dat er meerdere perspectieven bestaan, en dat beslissingen vaak een weging zijn van emoties, belangen en context – passend bij hun leeftijd en groeiend inzicht.

• Echte opvoeding is: leren luisteren naar elkaar, niet elkaar overschreeuwen.

• Eerlijkheid + empathie = gezonde autonomie.

• En leren verdragen dat niet iedereen jouw eerlijkheid prettig vindt, hoort bij volwassen worden – voor kinderen én voor ons als ouders.

Growing parents = growing kids

Sta vandaag eens stil bij hoe jij reageert als je kind iets zegt wat je ‘brutaal’ vindt.
Wat roept het in jou op?
Kun je er nieuwsgierig naar zijn in plaats van geïrriteerd?

Probeer het volgende:
Volgende keer dat je kind fel of direct reageert, adem eerst. Vraag dan:
“Wat bedoel je precies?”
Je zult verbaasd zijn hoeveel waarde er schuilt achter hun woorden.

Zo leren niet alleen zij – maar ook jij – om eerlijk te spreken én te luisteren.

Meer opvoedinspiratie?

Lees deze blogs over eigenheid, al struikelend leren en omgaan met emoties:

• Gun je kind eigenwijsheid – waarom ruimte om zelf te ontdekken belangrijker is dan gehoorzaamheid

• In 4 stappen effectief omgaan met de boosheid van je kind